BM Antlaşması (BM Şartı)

Birleşmiş Milletler, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak, devletler arasında dostane ilişkileri desteklemek, kalkınmayı ve insan haklarını geliştirmek amacıyla 1945 yılında kurulmuştur. Türkiye Birleşmiş Milletler’i kuran 51 kurucu üye arasındadır. Birleşmiş Milletler Şartı, 24 Ekim 1945 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Gıda hakkının, BM bünyesinde akdedilen uluslararası antlaşmalarla koruma altına alınmasının temelinde BM Şartı bulunmaktadır. BM’nin en temel amaçlarından biri insan haklarına saygının geliştirilip güçlendirilmesi ve uluslararası ilişkilerin birtakım temel prensipler çerçevesinde barış içerisinde sürdürülmesidir.

BM’nin amaçları arasında sayılan hususlardan biri de “Ekonomik, sosyal, kültürel ve insancıl nitelikteki uluslararası sorunları çözmede ve ırk, cinsiyet, dil ya da din ayrımı gözetmeksizin herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygının geliştirilip güçlendirilmesinde uluslararası iş birliğini sağlamak” olup bu bağlamda gıda hakkı, BM üyesi devletler tarafından saygı duyulması gereken bir insan hakkıdır. Ayrıca, dünya üzerinde yeterli kaynağın bulunmasına rağmen, günümüzde 820 milyonu aşkın insanın açlık içinde hayatına devam ediyor olması, gıda hakkının tam olarak gerçekleştirilmediği bir dünyada gerçek anlamda bir uluslararası barış ve refah ortamının sağlanamayacağını göstermektedir. Bu nedenle, gıda hakkının herkes için etkin bir şekilde sağlanması, BM’nin temel amacı olan uluslararası barış ve refah ortamının sağlanması bakımından da bir gereklilik olarak değerlendirilebilir.

BM bünyesinde gıda hakkının izlerini, BM Şartı’nın 55. ve 56. maddelerinde de bulmak mümkündür. BM Şartı’nın 55. maddesine göre:

“Uluslararasında halkların hak eşitliği ve kendi yazgılarını kendilerinin belirlemesi ilkesine saygı üzerine kurulmuş barışçı ve dostça ilişkiler sağlanması için gerekli istikrar ve refah koşullarını yaratmak üzere Birleşmiş Milletler:

a. Yaşam düzeylerinin yükseltilmesini, tam istihdamı, ekonomik ve sosyal alanlarda ilerleme ve gelişme koşullarını,

b. Ekonomik, sosyal alanlarla sağlık alanındaki uluslararası sorunların ve bunlara bağlı başka sorunların çözümü, kültür ve eğitim alanlarında uluslararası iş birliğini ve

c. Irk, cinsiyet, dil ya da din ayrımı gözetmeksizin herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerine, bütün dünyada etkin bir biçimde saygı gösterilmesini, kolaylaştıracaktır.”

İlgili maddenin akabindeki 56. Maddede ise; “Üyeler, 55. maddede belirtilen amaçlara ulaşmak için gerek birlikte gerekse ayrı ayrı, Örgütle iş birliği içinde hareket etmeyi yükümlenirler.” denilmek suretiyle ilgili alanlarda uluslararası iş birliği yapılması bir yükümlülük olarak belirlenmiştir.

Her iki madde bağlamında BM üyesi devletlerin, zımnen de olsa gıda hakkının gerçekleştirilmesine ilişkin yükümlülük altında bulundukları görülmektedir.